Ernstig letsel eenvoudig te voorkomen met fietshelm

Sinds 2017 werkt Jeroen Poos (39) als chirurg in het Medisch Centrum Leeuwarden, waar traumachirurgie zijn belangrijkste aandachtsgebied is. Als traumachirurg is Jeroen gespecialiseerd in het behandelen van ongevalsletsels van top tot teen. Traumachirurgen zijn daarbij soms ook de regisseur van de behandeling, wat inhoudt dat zij ervoor zorgen dat de juiste mensen van verschillende specialismen erbij betrokken worden. Voor een groot deel doen traumachirurgen echter zelf de behandeling, waar vaak operaties voor nodig zijn. Veel letsels draaien om het bewegingsapparaat van mensen, waaronder bijvoorbeeld botbreuken. Jeroen: “We hebben een rol in het ziekenhuis waarbij we op veel verschillende plekken aanwezig zijn. Op de Eerste Hulp als daar een chirurg nodig is, op de polikliniek om mensen terug te zien nadat ze door ons zijn geopereerd, op de operatiekamers waar wij operaties verrichten, soms ook op de Intensive Care en we hebben onze eigen verpleegafdeling.”

Jeroen besloot chirurg te worden omdat het oplossingsgericht werken hem aanspraak. “Vaak is er een duidelijk probleem dat je met een operatie kan verhelpen. De traumachirurgie spreekt me aan omdat het heel breed is en er in de operaties veel technische aspecten zijn. Het is bijna een ambacht, zou ik willen zeggen. Wat traumachirurgie ook leuk maakt, is dat het qua patiënten en qua ernst van het letsel erg divers is. Wij behandelen kinderen, ouderen en alles dat er tussenin zit. En van een verstuikte enkel tot zeer ernstig letsel. De impact voor de mensen zelf is daardoor heel wisselend.”

Het was een ervaring in zijn werk (destijds op de Eerste Hulp in Groningen) waardoor Jeroen geprikkeld werd om zich hard te maken voor de fietshelm. “In een week tijd had ik toen drie ernstig gewonde patiënten door een ongeluk met een elektrische fiets. Dat maakte indruk en was voor mij aanleiding om het nut van een fietshelm verder uit te zoeken.” Inmiddels is Jeroen al jaren groot voorstander van het dragen van een helm. “Het is een simpele maatregel om ernstig letsel te beperken, dan wel te voorkomen.”. En dat blijkt ook uit cijfers, die er niet om liegen. De kans op ernstig letsel wordt door een fietshelm met 60% verkleind. Voor de kans op fataal letsel, dus overlijden door hersenletsel, ligt dat percentage zelfs op 70%. Het is belangrijk om de kans op hersenletsel te verkleinen. De behandelmogelijkheden bij hersenletsel zijn namelijk beperkt, legt Jeroen uit. “Een botbreuk kan je opereren of in gips zetten en kan vaak heel goed functioneel herstellen. Beschadigd hersenweefsel kan helaas vaak niet meer goed herstellen. Een bloeding kan bijvoorbeeld wel gestopt worden, maar hersenweefsel dat echt kapot is, is niet te genezen.” Veel letsels zijn dus goed te behandelen, maar hersenletsel is vaak blijvend en heeft een grote fysieke en maatschappelijk impact op patiënten en hun naasten. “Je kunt niet iemand in een opblaasbaar pak stoppen, maar met een helm kan je hersenletsel eenvoudig beperken en dat is heel effectief. Daarom ben ik voor het dragen van een fietshelm.”

De eerste landelijke Dag van de Fietshelm is volgens Jeroen belangrijk, omdat er veel winst te behalen valt als het gaat om fietshelmgebruik en er dus meer aandacht voor gevraagd moet worden. “In analyses die ik zelf gedaan heb, was het fietshelmgebruik in Nederland 1%. In de afgelopen jaren lijkt het wel iets te zijn toegenomen, maar eigenlijk draagt nog bijna niemand een helm.” Jeroen maakt daarbij de vergelijking met Denemarken. Nederland en Denemarken zijn de grootste fietslanden ter wereld, daar wordt meer gefietst dan in andere landen. In Denemarken is het helmgebruik in een paar jaar tijd gestegen naar 50%. Ongeveer de helft van de fietsers draagt daar dus een helm. Dit is mede te danken aan een actieve campagne vanuit de Deense overheid. Daar is het helmgebruik dus flink toegenomen. In Nederland blijft het ver achter. En dat terwijl het in sport bijvoorbeeld heel normaal is om een helm te dragen. Maar bij het dagelijkse gebruik van de fiets is er nog veel weerstand tegen de helm. Het wordt door mensen als suf gezien, je haar gaat ervan in de war. En waar laat je die helm als je even gaat winkelen? Allemaal redenen die worden aangedragen om geen helm te dragen, terwijl andere landen zoals Denemarken aantonen dat het gebruik echt gestimuleerd kan worden.

En dus vragen Jeroen Poos en zijn collega’s daar op de Dag van de Fietshelm aandacht voor. In principe wordt iedereen aangeraden een helm te dragen, maar er is extra aandacht voor specifieke groepen. “Wij willen ons vooral focussen op risicogroepen: kinderen tot 12 jaar, ouderen en e-bikers. Kinderen hebben een andere lichaamsverhouding dan volwassenen, waardoor hun hoofd relatief groter is en er dus meer kans is dat ze op hun hoofd vallen. Daarnaast zijn de hersenen van kinderen nog in ontwikkeling, wat ze kwetsbaarder maakt. Ook zijn fietsende kinderen een groter risico in het verkeer. Ook ouderen zijn kwetsbaarder en vormen een risicogroep. De laatste risicogroep, de e-bikers, is de laatste jaren steeds groter geworden. Op elektrische fietsen wordt vaak behoorlijk hard gereden, wat een groter risico is voor ongelukken en ernstiger letsel. Daarnaast worden e-bikes door veel ouderen gebruikt die door hun leeftijd en eventuele onderliggende ziekten kwetsbaarder zijn. Ook de opkomst van maaltijdbezorgers op die snelle fietsen de afgelopen jaren heeft mij getriggerd. Zij rijden beroepsmatig op elektrische fietsen. Ik zie het als een taak van hun werkgevers om te zorgen dat zij een helm dragen.”

Kortom: meer mensen zouden een fietshelm moeten dragen. Zou een helmplicht dan een optie zijn? Volgens Jeroen is dat niet de oplossing. “Ik heb me aangesloten bij de Artsen voor Veilig Fietsen. Onze mening is dat wij hopen dat een plicht niet nodig is. Dat zorgt alleen maar voor weerstand. Jaarlijks zien wij de cijfers over verkeersongevallen. Gemiddeld zijn er in Nederland zo’n 600 verkeersdoden per jaar, waarvan ongeveer 200 fietsers. En dat aandeel stijgt. Het wordt dus alleen maar onveiliger voor fietsers in het verkeer. We moeten de alarmklok luiden. Wij hopen dat door een stimulerende campagne met de Dag van de Fietshelm, de politiek ons gaat helpen om het helmgebruik te stimuleren. Als mensen het uit zichzelf gaan dragen omdat ze begrijpen dat het zinvol is, heb je geen plicht nodig.”

De boodschap van Jeroen en zijn collega-artsen is duidelijk. Fietsen is gezond en dat moeten mensen in het ‘fietsland’ Nederland dus ook vooral blijven doen. Maar door een helm te dragen kunnen we ervoor zorgen dat er minder doden en gewonden vallen onder fietsers. Een eenvoudige, maar zeer effectieve maatregel, waardoor fietsen ook echt gezond blijft.

Op woensdag 20 april 2022 vindt de eerste Landelijke Dag van de Fietshelm plaats. Het doel van deze dag is om het belang van de fietshelm onder de aandacht te brengen bij jong en oud. De Landelijke Dag van de Fietshelm is een initiatief van Artsen voor Veilig Fietsen in samenwerking met het HersenStrijd fonds en de Hersenstichting. Ook wij van het MCL doen hier samen met Provincie Fryslân aan mee, want voorkomen is beter dan genezen. Samen hopen we het fietsverkeer een stukje veiliger te maken.

Meer weten over deze actiedag? Neem dan een kijkje op deze pagina. Houd ook onze social mediakanalen goed in de gaten voor het laatste nieuws rondom #dagvandefietshelm.

Bekijk meer verhalen over afdelingen, mensen, zorg, keuzes, meedoen en geluk op deze pagina.