De meerwaarde van de klinisch farmacoloog

Eric van Roon is ziekenhuisapotheker-klinisch farmacoloog bij MCL en als hoogleraar Klinische Farmacotherapie verbonden aan de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Samen met intensivist en klinisch farmacoloog Carina Bethlehem is hij opleider Klinische Farmacologie binnen MCL. Eric vertelt hoe het is gekomen dat Carina deze functie nu met hem deelt. “Vanuit de Landelijke Wetenschappelijke Vereniging worden steeds meer eisen gesteld aan de opleiding. Eén daarvan is dat je twee opleiders moet hebben met de aantekening klinisch farmacoloog. Eentje met als achtergrond ziekenhuisapotheker en daarnaast een arts. Die laatste haalden we voorheen van buiten maar dat was vanuit de Nederlandse Vereniging van Klinische Farmacologie niet meer wenselijk. Wat een geluk dat Carina zich opwierp en zei, dat wil ik wel. Ze heeft zich echt hard gemaakt voor het afronden van de opleiding. Hierdoor is de hererkenning van MCL als opleidingsinstelling voor de klinische farmacologie mede aan haar te danken.”

Carina is blij met haar ‘dubbelrol’ bij MCL en schetst kort hoe ze de opleiding tot klinisch farmacoloog heeft doorlopen. “Toen ik in 2020 met de opleiding begon, hadden we te maken met een pandemie. Hierdoor mocht je maar op één locatie tegelijk werken. Ik startte formeel met de opleiding in Utrecht maar een groot deel, waaronder diverse klinische stages, heb ik in Leeuwarden gedaan.” Eric legt uit dat je officieel drie jaar actief moet zijn als klinisch farmacoloog voordat je opleider mag worden. “Vanuit de landelijke vereniging hebben we een ontheffing gekregen waardoor Carina deze functie toch al mag vervullen. En dat heeft alles te maken met haar enthousiasme en gedrevenheid voor dit vakgebied.”

Terug naar de opleiding zelf. Waar wordt een klinisch farmacoloog eigenlijk voor opgeleid? Eric: “Alle artsen hebben basiskennis van geneesmiddelen. Wanneer je je als arts gaat specialiseren, leer je hier binnen je eigen aandachtsgebied meer over. Apothekers worden er echt voor opgeleid. Zij hebben een veel bredere, diepgaande kennis over geneesmiddelen. Maar ook daar zit de grens aan.” Carina vult aan: “In een ziekenhuis met STZ-status zoals MCL, doe je een aantal extra dingen zoals innovatie, opleiden en onderzoek. Klinische farmacologie is de wetenschap die verdiepende, achterliggende kennis geeft over geneesmiddelen.”

Maar wat doet een klinisch farmacoloog dan in de praktijk? Carina: “Wij denken mee vanuit de context van de patiënt.” Ze beschrijft een voorbeeldsituatie. “Stel je start een behandeling waarbij de patiënt bepaalde medicatie wordt voorgeschreven. Als arts volg je de regels, je geeft de juiste dosering en je houdt het verloop in de gaten. Daar is in principe geen diepgaande kennis voor nodig. Dan krijgt die patiënt onverwachte bijwerkingen. Of het middel blijkt minder goed te werken dan verwacht. Dat kan dan bijvoorbeeld komen door een combinatie van medicijnen of doordat het medicijn anders wordt afgebroken in het lichaam. Om dit te onderzoeken, heb je dat stukje onderliggende kennis van geneesmiddelen nodig.” Eric: “Als klinisch farmacoloog leg je de verbinding tussen de kennis van apotheek en die van de arts in het ziekenhuis. Ken je beide werelden, dan kun je op beide vlakken goed meedenken.”

Wat Eric graag nog meegeeft is dat er los van de opleiding ook veel onderwijs wordt gegeven aan arts- en co-assistenten in het ziekenhuis. “We vinden het belangrijk om bij de basis al kennis mee te geven. Daar zijn we heel actief in. En als je kijkt naar de hele regio noord-oost, is MCL daar wel een voortrekker in.” Carina vertelt dat ze ook buiten werktijd veel aandacht besteed aan het overbrengen van haar kennis. “Ik zie dat als een soort hobby.” Eric prijst Carina op dat vlak: “Ze is de enige arts die ik ken die zich zó in zet, ook in haar vrije tijd. Ter voorbeeld: vakantie is voor Carina een goede reden om toch onderwijs te geven. Want dan heeft ze tijd.”

Carina en Eric schieten even in de lach wanneer ter sprake komt hoe lastig het is om aan een ‘gewone burger’ uit te leggen wat hun vak nou precies inhoudt. Carina: “Ik moet dit op elke verjaardag uitleggen. Wat doe je dan? Ben je dan ook apotheker?” Lachend: “Nee dus.” Ze merken dat er langzaam meer bekendheid komt voor hun vakgebied en de meerwaarde ervan. Eric: “Artsen, medisch-specialisten maar ook specialisten ouderengeneeskunde weten ons steeds vaker te vinden met vragen als: ik loop hier tegenaan bij deze patiënt, snap jij hoe dat komt? Of heb jij daar ideeën over?” Ook van buitenaf wordt meer en meer toenadering gezocht wat betreft gezamenlijk onderzoek en onderwijs. Eric: “Prachtig om te zien dat we op meerdere vlakken erkenning krijgen.”

Bekijk meer verhalen over afdelingen, mensen, zorg, keuzes, meedoen en geluk op deze pagina.

MCL is een topklinisch opleidingsziekenhuis en behoort sinds 2003 tot de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen (STZ). Dit betekent dat ons ziekenhuis voldoet aan verschillende eisen die voornamelijk te maken hebben met de kwaliteit van het onderwijs, (medische) opleidingen en wetenschappelijk onderzoek. Het lidmaatschap betekent een erkenning voor de energie die het MCL heeft gestoken in de specialistische opleidingen. De vereniging STZ bestaat uit zesentwintig grote opleidingsziekenhuizen in Nederland die hooggespecialiseerde medische zorg verlenen, wetenschappelijk onderzoek doen en vele artsen, verpleegkundigen en andere zorgprofessionals opleiden. Meer weten? Zie deze pagina.